ಫರಂಗಿಮಣೆ | ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸರ್ವಸ್ವ | ನೀನೆ ನೀನೆ ಮೈಯಲ್ಲಾ ನೀನೆ!!

ನಿಮ್ಮಕಪಿಮುಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ- ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್
ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿರುವ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಸಾಲಿಗೆ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್, ಜಿಯೋಇನ್ಪರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಸೇರುತ್ತವೆ. ಈ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬೇಡಿಕೆ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ. ಮುಂದೆಯೂ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೇಡಿಕೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುವ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸೂಚನೆಗಳು ಇವೆ. ಈ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್, ಜಿಯೋಇನ್ಪರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಅಂದರೆ ಏನು, ಅದರ ಉಪಯೋಗಗಳು, ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ, ಯಾವ ವಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೋರ್ಸ್ ಲಭ್ಯ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶಗಳು ಹೇಗಿವೆ ಎಂಬ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕಲಾಗಿದೆ.















ಜಿಯೊ ಇನ್ಪರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ(ಜಿಐಟಿ) ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ, ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ವಿಜ್ಞಾನದ ಒಂದು ವಿಭಾಗ. ಈ ಒಂದು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ನಿಪುಣರು ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್, ಫೋಟೋಗ್ರಾಮೆಟ್ರಿ ಸರ್ವೇಯಿಂಗ್, ಗ್ಲೋಬಲ್ ಪೊಜಿಷನಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್, ಕಾರ್ಟೋಗ್ರಫಿ, ರಿಲೇಷನಲ್ ಡಾಟಾಬೇಸ್ ಮೇನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಂ, ಜಿಯೋಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್(ಜಿಐಎಸ್) ಮೊದಲಾದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ರೀತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಗಣಕಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಜಿಯೋ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂಬುದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಇಲ್ಲ. ಮೇಲೆ ಹೆಸರಿಸಿದ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಇದೊಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಭಾಗವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಅಷ್ಟೆ. ಈ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ರಿಮೋಟ್‌ಸೆನ್ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಇದೆ. ಇದಿಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲದೆ ಜಿಐಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಹಸಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಭಾಗವಾಗಿ ರೂಪಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೆತ್ರವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಬೇಡಿಕೆ ಇದೆ.

1970ರಲ್ಲಿ ಭಾಸ್ಕರ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಲಭ್ಯವಾಗುವ ಮಾಹಿತಿ ದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ ಅದಾಗಲೇ ಮನದಟ್ಟಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕೂಡಲೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನ್ಯಾಷನಲ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ರೀಸೋರ್ಸ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಇದಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ 1988ರಲ್ಲಿ ಐಆರ್‌‍ಎಸ್ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿತು. ಈ ಉಪಗ್ರಹದ ಉಡಾವಣೆ ಭಾರತ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ತಿರುವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಈ ವಿಜಯ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಿಂದ ಐಆರ್‌ಎಸ್ 1ಬಿ, ಐಆರ್‌ಎಸ್ ಪಿ2, 1995ರಲ್ಲಿ ಐಆರ್‌ಎಸ್ 1ಇ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಉಡಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ, ಪ್ರಯೋಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಪರಿಜ್ಞಾನ ಇದೆ ಎಂಬುದು ಇದರಿಂದ ಋಜುವಾತಾಯಿತು. ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಪರಿಜ್ಞಾನದ ಬಳಕೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿಧಾನದಲ್ಲೂ ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಹಿಂದೆ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಈ ಪರಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಈಗ ಅವುಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆಯೂ ದೃಷ್ಟಿ ಹರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ, ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯಿಂದ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಯಾವುದೇ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೂ ಒಳಗಾಗದೆ ಬೇಕಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ಯೋಜನೆಗಳ ರೂಪಕಲ್ಪನೆ, ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ...
*ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಮೂಲಕ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ನೀರನ್ನು ಹೊರಬಿಡಬೇಕು ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
*ಬೆಳೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಳಿ ಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ಮುಂಚಿತವಾಗಿಯೇ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಕೈಗೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.
*ಭೂಗರ್ಭ ಜಲ, ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅವುಗಳ ಬಳಕೆಗೆ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬಹುದು.

ಮೇಲೆ ಹೆಸರಿಸಿದ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಉಪಯೋಗಗಳು ಕೇವಲ ಸರ್ಕಾರದ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೂ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು: ಪೆಟ್ರೋಲ್, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲಗಳ ಅನ್ವೇಷಣೆ, ಖನಿಜ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು, ನಗರ ಸಾರಿಗೆ ಕ್ಷೇತ್ರ, ಭೂಪಟಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ, ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಾಡುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಮುಂತಾದವು. ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಹ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೂ ತನ್ನ ಬಾಹುಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಅಧಿವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತದ ಅರ್ಥಿಕಾಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ಇತರ ದೇಶಗಳು ಗುರುತಿಸಿವೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಹಾಯ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಬೆಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಿವೆ. ಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ದೇಶಗಳು ತುದಿಗಾಲಲ್ಲಿ ನಿಂತಿವೆ. ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಅಮೆರಿಕಾ ಮೂಲದ ಕಂಪನಿಗಳು ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಭಾರತ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನೂ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿವೆ.

ಶಿಕ್ಷಣ ಅವಕಾಶಗಳು:
ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್‌ನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಕೆಲವು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿವೆ. ಅನ್ನಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಚೆನ್ನೈ) ಜಿಯೋ ಇನ್‌ಫರ್ಮಾಟಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿ.ಇ/ಬಿ.ಟೆಕ್ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ. ಪಿಯುಸಿಯಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ, ಗಣಿತ ಹಾಗೂ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಓದಿದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಈ ಕೋರ್ಸನ್ನು ಮಾಡಲು ಅರ್ಹರು. ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರ ನಡೆಸುವ 'ತಮಿಳುನಾಡು ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ ಕೋರ್ಸಸ್ ಎಂಟ್ರೆನ್ಸ್ ಎಕ್ಷಾಮಿನೇಷನ್' ಎಂಬ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಮೂಲಕ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಕೋರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಕೆಲವೊಂದು ವಿವಿಗಳು:

• ಆಂಧ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ ಕೋರ್ಸ್: ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಟೆಕ್ ಅರ್ಹತೆ: ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ನಾತಕ ಪದವಿ, ಕಾಲಾವಧಿ: 3 ಸೆಮಿಸ್ಟರ್‌ಗಳು

• ಜವಹರ್‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು ಟೆಕ್ನಲಾಜಿಕಲ್ ವಿವಿ, ಹೈದರಾಬಾದ್
• ಅನ್ನಾ ವಿವಿ, ಚೆನ್ನೈ
• ರಾಜಸ್ಥಾನ್ ವಿವಿ, ಜೈಪುರ್

ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಭವಿಷ್ಯ ಇದೆಯಾ?
ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್, ಜಿಯೋ ಇನ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ, ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಈ ಕೋರ್ಸನ್ನು ಓದಿದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಭವಿಷ್ಯ ಬಂಗಾರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ. ಸರಿಸುಮಾರು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳೂ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿವೆ. ಇದಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಚಿವಾಲಯ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನುಳ ಆರು ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಕೇಂದ್ರ ಜಲ ಆಯೋಗ, ಇಂಧನ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಆಯೋಗ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಆರಿಡ್ ಜೋನ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್, ಅಟಾಮಿಕ ಮಿನರಲ್ಸ್ ಡಿವಿಷನ್, ಜಿಯೊಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮೊದಲಾದವು ಸ್ವತಃ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯ ಬಳಕೆಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಏರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಮೇಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು, ಬೇಕಾದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಇವೆ. ಆದರೆ ಪೂರ್ಣ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಇಲ್ಲ.

ಜಿಐಎಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು:
(1). Centre of studies in Resources Engineering, IIT, Mumbai .
(2). Geological Survey of India.
(3). GIS Institute, NOIDA.
(4). IIT, Kanpur.
(5). Indian Agriculture Research Institute, New Delhi.
(6). Indian Institute of Remote Sensing, Dehradun.
(7). Institute of Remote Sensing, Chennai.
(8). National Remote Sensing Agency, Hyderabad.
(9). NBSS & LUP, Nagpur.
(10). Regional Remote Sensing Service Centres, Dehradun, Kharagpur, Nagpur, Jodhpur, Banglore.
(11). Space Application Centre, Ahmedabad.
(12). Survey Training Institute, Hyderab

ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು:
1. Aligarh Muslim University, Allgarh-202 002.

2. Andhra University, Vishakha-patnam-530 003.

3. Anna University, Guindy, Chennai-600 025, TN

4. Annamalai University, Annamalainagar-608 025, TN

5. Banaras Hindu University, Varanasi-221 005.

6. Bharathidasan University, Tiruchirapallu-24, TN.

7. Cochin University of Science & TEchnology, Kochi-22.

8. Dr. Harishingh Gour Vishwavidyalaya, Sagar-3.

9. Gulbarga University, Gulbarga-585 106.

10. Guru Nanak Dev University, Amritsar-143 005.

11. Indian Institute of Technology, Kharagpur-721 302, West Bengal.

12. Indian School of Mines, Dhanbad-826 004.

13 Jmia Millia Islamia, Jamia Nagar, New Delhi-25.

14. Karnataka University, Dharwad-580 003.

15. Kurukshetra University, Kurushetra-136 119.

16. M.Sc.Marine Geology at Goa University, Taleigao Plateau, Goa-403 203.

17. MS University of Baroda, Vadodara-390 002.

18. Nagpur University, Nagpur-440 010.

19. Osmanta University, Hyderabad-500 007, Andhra.

20. Pondicherry University, Pondicherry-605 014.

21. pt. Ravishankar Shukla University, Raipur-10.

22. University of Delhi, New Delhi-110 007.

23. University of Madras, Chennai-600 005, TN.

24. University of Mysore, Mysore-570 005.

25. University of Pune, Pune-411 007.

26. University of Roorkee, Roorkee-247 667.

27. Utkal University, Bhubaneshwar-751 004.

ಆನ್‌ಲೈನ್ ಶಿಕ್ಷಣ:
(1) WWW.ESRI.com
(2) WWW.Geoplace.com
(3) WWW.GIS.about.com
(4) WWW.GISdevelopment.net
(5) WWW.GISPortal.com
(6) WWW.ISPRS.org
(7) WWW.Microimages.com
(8) WWW.Spacedaily.com
(9) WWW.Spacedaily.com
(10) WWW.Spatialnews.com